Overweging op de zondag na het feest van Kruisverheffing. 21 sept.
(lezingen: Galaten 2, 16-21 en Marcus 8, 34-9, 1).
Medechristenen, deze zondag na het feest van Kruisverheffing verschaffen de lezingen op het eerste gehoor niet de meest gemakkelijk woorden. Dat deden deze worden uit het Evangelie ook al niet bij de leerlingen en bij de menigte, die de Heer om zich heen had, wanneer Hij hen als rabbi (als leraar) aansprak.Voorafgaande aan het gedeelte dat wij zojuist hoorden, geeft Jezus aan, dat de Mensenzoon – Die Hijzelf is – veel moet lijden, daarna ter dood wordt gebracht en drie dagen later zal verrijzen. Petrus reageert erop met de woorden: “Dat zal niet gebeuren.”
Maar Jezus legt Petrus het zwijgen op, want Petrus laat zich leiden door menselijke overwegingen. Zo krijgt hij te horen: Is daar iets mis mee? Hoezeer zouden ook wij Petrus gelijk willen geven? Wie zou zijn/haar eigen vrienden, familie, dierbaren straffeloos laten uitleveren? Je komt juist op voor hen die schuldeloos worden bestraft! En je eigen leven prijsgeven? Waar is dat goed voor? Wat is er meer waard dan je eigen leven? Maar wat gebeurt er dan in het leven van alle dag, waar we zelf ook deel van uitmaken?
Maar al te goed moeten we bedenken, dat wij, mensen, ons niet altijd bewust zijn van de waarde van het leven. We genieten op velerlei wijzen van het leven; de één meer dan de ander. De grens ligt voor iedereen op een andere plaats. Waar voor de één de grens van eten en drinken, roken en drugsgebruik dichterbij of verder weg ligt, gaat de ander met het grootste gemak over die grenzen heen en vernietigt zo zijn of haar eigen leven. Waar de één de kantjes van werk en beschikbaarheid er vanaf loopt, stapelt de ander alle werk op zich en begeeft zich in een leven van jachten en jagen. Het appèl wat Jezus doet om onszelf geen schade toe te brengen, is om zorgvuldig met de schat van het leven om te gaan; niet om ons doen en laten achter slot en grendel te bewaren.
Er is een bekend verhaal dat menige collega in huwelijksviering heeft gebruikt: Het luidt aldus: een dochter, die voor haar huwelijksdag stond - en onder de indruk was van de goede verhouding tussen haar ouders – vroeg aan haar moeder: “Hoe gaat dat nou met die liefde? Hoe houd je het vol?” De moeder bukte zich en vulde haar beide handen met zand van de grond. De ene hand hield zij open en het zand bleef liggen; met de vingers van de andere hand omvatte zij het zand, dat erin lag en kneep krampachtig de vingers samen. In die hand stroomde het zand tussen haar vingers op de grond. Op gegeven moment opende zij haar handen weer en zie: in de ene hand lag nog dezelfde hoeveel zand, terwijl de andere leeg was geworden. “Kind”, zo zei de moeder, “wees niet krampachtig om de liefde vast te houden, maar houd je hand open. Het geldt voor het hele leven. Naarmate we meer vasthouden aan wat onze eigen persoonlijke grenzen zijn, knijpen we het leven uit, dan doen we als Petrus: we laten ons leiden door onze persoonlijke, menselijke overwegingen.
Het evangelie van dit uur daagt ons uit om ons af te vragen: “Waar ligt de waarde van ons, van mijn leven?” De Heer geeft ons het antwoord: “Wie zichzelf wil redden, zal verliezen”, dat wil zeggen wie op zichzelf gericht is, gaat het niet redden.
In de brief aan de Galaten - de eerste lezing van dit uur – stelt Paulus, dat onze taak in deze wereld open dient te staan voor de geest van Jezus Christus. Die taak gaat erom, dat wij elkaar met geduld verdragen, omdat we ook zelf niet volmaakt zijn, maar we mogen ons wel door God geroepen weten. Om het kruis – dat op zondag na Kruisverheffing een bijzondere plaats heeft – heeft Jezus zelf ook niet gevraagd, maar het is ook Hem overkomen. We eren het kruis, omdat het een teken van hoop, van leven en van toekomst is geworden, omdat Jezus ons daarin is voorgegaan; En het kruis was niet zijn levenseinde, maar de doorgang naar nieuw leven.
We staan tevens aan het begin van de Nationale Vredesweek. Vrede is niet puur nationaal, maar wereldwijd. Dat ervaren wij in onze dagen helaas maar al te goed. Vrede vraagt om actie. Weliswaar zijn wij – zo denk ik – geen politici, maar in de eerste toespraak bij zijn installatie sprak paus Leo in de wetenschap dat politici aanwezig waren: “Vrede vraagt niet om mensen die muren bouwen, maar om bruggenbouwers.” Bruggen zijn er in alle maten en die brengen mensen tot elkaar; ook voor ons valt er dus wat te doen. Het motto van dit jaar in de vredesweek luidt: “Niets doen is geen optie”.
Wanneer wij dit koppelen aan deze zondag na Kruisverheffing, kunnen wij dit op diverse manieren tonen: Kruisverheffing is dan: hoop geven aan wie in angst leeft, toekomst bieden voor wie bang is, leven schenken door vrede/tevredenheid te schenken.
Vrede en alle goeds.
Amen.
vader Wim Tobé
Preek op de 10e zondag na Pinksteren, 17 aug. 2025
Op 6 augustus zijn was het feest van de Verheerlijking van Jezus op de berg. Drie uitverkoren apostelen zagen op de berg in een flits de glorie van de Verrijzenis van Jezus. Het was een visioen, het ging weer voorbij. De apostelen voorzagen wat er ondanks de verschrikkelijke kruisiging met Jezus zou gebeuren. En die glorie van Zijn Verrijzenis, de opstanding uit de dood wordt ook aan zijn moeder gegeven. En dit vierden we afgelopen vrijdag 15 augustus het feest van Maria’s Ontslapen: haar ten hemelopneming. De mens Jezus was ook God zelf, en in Maria was een zondeloosheid, die haar met God gelijk maakte. Wij mensen zijn allemaal geschapen naar het Beeld van God. Maar de gelijkenis met God is in ons geschonden.
Ook Maria heeft het moeilijk gehad, met grote vragen: wat gebeurt er met mijn Zoon, waartoe dienst diens lijden. Maar zij is Hem trouw gebleven tot onder het kruis. Bij de overige mensen, zit het egoïsme, onze ik-gerichtheid ons in de weg. En alleen in een heel moeizame strijd kan dit overwonnen worden.
Vorige week zondag was het 83 jaar geleden dat Edith Stein omkwam in de gaskamer in Auschwitz. Zij is heilig verklaard en werd patrones van Europa. Zij was geboren als joodse vrouw in het Poolse Wroclaw. Ze werd in haar jeugd atheïstisch. Maar zij ontdekte Jezus van Nazareth en kwam tot geloof in een tedere God. Ze werd katholiek en trad in bij de Karmelietessen in Echt, Limburg. Als Jodin was ze daar ook niet veilig voor de Nazi’s. Edith Stein had ontdekt dat elk mens uniek is, met een innerlijke essentie, een kern, die direct geworteld is in God. Maar om die kern heen zijn er schillen: de rollen die wij spelen in het leven, hoe wij ons voordoen. We zoeken de eer of de gunst van andere mensen, we beleven successen, maar hoe gemakkelijk worden het ook weer mislukkingen. We voelen onze onmacht. Wij botsen met andere mensen. De ene keer zijn we uitgelaten, de andere keer droefgeestig, We moeten die schillen afpellen om tot onze kern terug te komen en uit die essentie te leven. Om onszelf over te geven aan God. Om te leren wat werkelijk gevende liefde is.
In het evangelie hoorden we wat er gebeurde toen Jezus met zijn vrienden van de berg was afgedaald. Een wanhopige vader smeekt Jezus om genezing van zijn ernstige psychisch zieke zoon. Jezus verzucht dan: o ongelovig volk, hoe lang nog moet ik jullie verdragen? Daarop geneest Jezus de zieke jongen. En dan zegt Jezus aan zijn apostelen dat het hun nog te veel aan geloof ontbreekt. Geloof vraagt totale overgave aan wat groter is dan wijzelf. Niet meer vertrouwen op je eigen slimheid, of talenten waarmee je indruk maakt op anderen. Niet meer vertrouwen op je eigen kunnen: de apostelen konden de epileptische jongen niet genezen. Ook wij moeten leren om echt uit Gods kracht te leven, die kracht die diep in ons is als onze essentie. Levend uit het visioen van Tabor en uit Maria’s ten hemelopneming. Het zal ons innerlijk sterken en er zal iets heilzaam genezend van ons kunnen uitgaan. Het is geen gemakkelijke weg. Aan het eind van het evangelie kondigt Jezus zijn naderend lijden en sterven aan. Ook Edith Stein werd vermoord. Maar de kracht van haar boodschap blijft ook voor ons in deze tijd actueel. Het is de kracht van de Verrijzenis.
vader Paul
Preek op Allerheiligen, 15 juni 2025
Vandaag viert de Byzantijnse traditie het feest van Allerheiligen. Een week na de viering van de nederdaling van de Heilige Geest over de apostelen en de eerste volgelingen van Jezus. Maar dit bleef niet tot hen beperkt. In de heiligen zien we hoe de Heilige Geest in alle tijden werkzaam is. In de eerste eeuwen van het christendom, in de vroege kerk, waren het martelaren die hun leven hebben gegeven omdat ze trouw bleven aan Christus. Zij weigerden de Romeinse keizers als godheden te erkennen. De keizers hadden een absolute en goddelijke machtsaanspraak. Er kwam een einde aan de vervolgingen toen keizer Constantijn het Christendom erkende.
Maar toen kwamen er nieuwe problemen. In Alexandrië in Egypte was er een priester, Arius, die ontkende dat Jezus van eeuwigheid Gods zoon was. In zijn gedachtewereld was God zo hoog verheven boven alle materie en lichamelijkheid dat God niet de schepper van de wereld kon zijn, en dat God onmogelijk in een mens, zoals Jezus, verschenen was. Jezus Christus was en bleef in Arius’ ogen een schepsel met goddelijke trekken. Door hem was wel de wereld geschapen. Arius had overal in het Romeinse Rijk volgelingen. Keizer Constantijn begreep zelf niet veel van de theologische vragen over wie Jezus nu werkelijk was. Maar hij wilde eenheid in zijn rijk, en riep daarom het concilie van Nicea bij elkaar, in het jaar 325 en dit wordt nu, 1700 jaar later in heel de christelijke wereld herdacht.
Dit concilie heeft onze geloofsbelijdenis opgesteld waar in het jaar 381 het stuk over de Heilige Geest en de kerk is toegevoegd. De geloofsbelijdenis die we ook nu weer zullen zingen. Het concilie bepaalde dat Jezus Christus éen in wezen met de Vader is, homoousios. Arius werd door het concilie veroordeeld. Maar de Ariaanse kwestie heeft nog lang in de kerk van oost en west voortgewoekerd.
Beste mensen, wat is de betekenis van dit concilie ook in onze tijd? Allereerst wil dit zeggen dat wij als christenen van verschillende kerken, samen één zijn in dezelfde geloofsbelijdenis. De herbezinning op Nicea kan een nieuwe oecumenische impuls geven. Misschien helpt het om opnieuw tot een gezamenlijke paasdatum te komen, waartoe het concilie van Nicea in 325 ook had besloten. Maar er is nog iets dat van groot belang is. Het getuigenis van het concilie van Nicea sluit helemaal aan op het getuigenis van de martelaren tijdens de vervolgingen. De goddelijkheid van Jezus betekent juist een afwijzing van absolute machtsaanspraken van dictators, zoals de Romeinse keizers waren. Ook nu zijn er dictators van een grootmacht of van een klein land, of een politieke partij of een bedrijf. Dictators willen op hun eentje regeren. Maar onze God is geen God alleen, maar God is gemeenschap van Vader, Zoon en Geest, en samen zó intens betrokken op deze wereld dat God in Jezus mens is geworden, niet als een koning met macht en aanzien, maar in een uithoek van de wereld, opgroeiend in een onbeduidend dorpje, als zoon van een timmerman, om solidair te worden met mensen die zwaar te lijden hadden onder ziektes en die te lijden hadden onder de zware belastingen van de heersers. Die te lijden hadden onder afwijzing door religieuze en politieke meerderheden. Het getuigenis van Nicea helpt ons om ook in onze tijd God te zoeken. Niet een God die je vindt bij machtsvertoon en mensen die de baas spelen. Maar die je vindt bij mensen die hieronder te lijden hebben.
vader Paul
Preek op Pinksteren, 9 juni 2025
Pinksteren is het feest van de Heilige Geest. De meesten van ons zijn niet alleen gedoopt, maar hebben ook het sacrament van het Vormsel ontvangen. Met Pinksteren wordt het sacrament van het vormsel vaak door een bisschop of plaatsvervanger vooral aan volwassenen toegediend. In de doop met water worden we bekleed met Christus, maar door het vormsel ontvangen wij zijn Heilige Geest. En daarmee hebben wij een missie een opdracht voor heel ons verdere leven: de opdracht om Jezus zelf na te volgen.
Tachtig jaar geleden, in april 1945 werd in Berlijn de Duitse dominee Dietrich Bonhoeffer terecht gesteld, een paar weken voor het einde van de tweede wereldoorlog. Hij zat al gevangen omdat hij zich als gelovig navolger van Jezus verzet had tegen de joden vernietiging door de Nazi’s. Voor Bonhoeffer was christen zijn geen vrijblijvende zaak. In zijn boek Navolging schrijft hij dat de genade die wij van Christus ontvangen geen goedkope genade is, maar een kostbare. Wat is het verschil? Goedkope genade is dat je denkt: Jezus is voor mij gestorven dan zijn mijn zonden al bij voorbaat vergeven. Dan hoef ik mij daar verder niet druk over te maken. Ik kan gewoon meelopen met de meeste andere mensen, zoals kuddedieren doen. De wereld blijft toch de wereld en wij vormen de kerk en dan zitten we sowieso goed, ook al blijven we zondaars. Zonder kritisch naar jezelf te kijken. Zonder je zelf in de waagschaal te hoeven stellen, zonder moeilijke keuzes te maken. In Bonhoeffers dagen lieten de meeste christenen in Duitsland de nazi’s gewoon hun gang gaan. Bonnhoeffer hoorde tot een minderheid in de kerk die zich durfde te verzetten. In plaats van deze goedkope genade schrijft Bonhoeffer over kostbare genade.
Dat is de kostbare parel en de schat waarvoor je alles moet prijsgeven. Waarvoor die vissers in Galilea hun netten hebben verlaten. Waarvoor de apostelen na de dood van Jezus de zaal verlieten waar ze zich als bangeriken opgesloten hadden. Ze kwamen in beweging, ze gingen de wijde wereld in. Dat was toen.
Wij leven nu. Er bestaat tegenwoordig een schouderophalen. Wetenschappelijke feiten worden in twijfel getrokken. Te vaak wordt gezegd: Ach dat is jouw mening, ik heb de mijne. Een serieus gesprek wordt dan niet meer gevoerd. Op minderheden wordt neergekeken. Asielzoekers krijgen de schuld dat er te weinig woningen zijn. Het is waar, de beelden van hongerende slachtoffers in Gaza of de bombardementen in Oekraïne zijn niet om aan te zien. Je voelt je er machteloos bij. Het gevaar is dat we er door afgestompt raken. Het gevaar is onverschilligheid. Er lijkt een gebrek aan gezamenlijke gedeelde waarden. Maar de kostbare genade van Jezus is dat Hij zijn leven gaf om de wereld te redden. In die redding van de wereld mogen wij meegaan. We kunnen zelf maar een heel klein beetje bijdragen. Maar de Heilige Geest die de Geest van Jezus is doet ons eerbiedig en vol aandacht leven. Aandacht voor een concrete mens in nood, aandacht voor wat er in de natuur, Gods schepping, bedreigd wordt. Aandacht voor het goede dat er in een medemens leeft, en dat vaak over het hoofd wordt gezien. En zoals Bonhoeffer: soms je stem verheffen tegen onrecht. De heilige Augustinus schreef: "de mensen klagen: de tijden zijn slecht, maar ik zeg: wij zélf zijn de tijden. Wees zelf een baken van moed en hoop".
vader Paul
Preek op de 5e zondag van Pasen, 18 mei 2025
Van ons christenen wordt verwacht dat we een deugdzaam leven leiden. Dat we ons houden aan de tien geboden en dat we proberen Jezus na te volgen. Heeft Jezus niet gezegd: jullie zijn het licht van de wereld, houd je licht niet verborgen onder de korenkist. Toen de kardinalen in Rome een nieuwe paus moesten kiezen zullen ze zeker ook hebben nagegaan of de kandidaat op wie ze stemden geen al te grote fouten zal hebben gemaakt. Toch heeft de overleden paus Franciscus herhaald van zichzelf gezegd: ik ben een zondaar!
Als christenen moeten we dagelijks ons geweten onderzoeken. Hoe gemakkelijk veroordelen we anderen niet, waarbij wij onszelf het prettige gevoel geven dat het bij ons wel goed zit. Hoe gemakkelijk lijken we niet op de Farizeeër die bad: ‘God ik dank u dat ik niet ben als die tollenaar daar achter in de tempel’. En dan somt die Farizeeër op wat ie allemaal voor goeds doet. Jezus veroordeelt hem en neemt het op voor de tollenaar die God om genade vroeg voor zijn zonden.
In het evangelie horen we vandaag over een vrouw die niet een voorbeeldig maar een rommelig leven leidt. Op het heetst van de dag, op het zesde uur, dat is voor ons 12 uur ‘s middags, komt zij water putten en moet dan met de zware kruik de berg weer op gaan. Kennelijk wil ze een ontmoeting met andere vrouwen vermijden. Die andere vrouwen halen het water vroeg in de morgen als het nog niet zo heet is. Jezus raakt met deze vrouw in gesprek en dan blijkt dat ze vijf mannen heeft gehad, en dat ze nu leeft met iemand die haar man niet is. Ze zal hierom met verachting bekeken zijn. Bovendien behoort ze als Samaritaanse tot een bevolkingsgroep waar door de joden erg op werd neergezien. Tenslotte is ze vrouw. Vrouwen telden in de tijd van het evangelie nauwelijks mee. De leerlingen waren dan ook verwonderd, staat er, dat Jezus met een vrouw sprak.
Deze vrouw zal gedacht hebben dat haar leven waardeloos is. Maar in de ontmoeting met Jezus gebeurt iets heel bijzonders. Jezus geeft haar het gevoel dat zij voor God waardevol is. Volgens de kerkvaders is Jezus zelf de ware bruidegom in plaats van die vijf mannen. Die mannen zijn symbool van de vijf afgoden die de Samaritanen zouden aanhangen. Jezus neemt deze vrouw op in zijn liefde. Zij wordt van waarde: de orthodoxe kerk noemt haar Svetlana, dat is letterlijk lichtdraagster. Jezus wekt haar op uit de duisternis van de miskenning, naar het licht van het gekend en erkend worden.
Deze vrouw laat zien wat voor ons allemaal geldt: dat we mogen leven uit Gods genade. Het voorkomt dat we ons hoogmoedig beter voelen dan anderen, en maakt ons nederig. Wij kennen allemaal mensen bij wie het leven lang niet altijd gladjes verloopt. En die soms ook grote vragen en twijfels hebben. Misschien herkennen wij onszelf in hen. We kennen ook mensen die er tegenop zien om naar de kerk te gaan omdat zij zichzelf niet goed genoeg gelovig of deugdzaam voelen. Jezus heeft ons laten zien hoe God gelooft in mensen, meer nog dan dat wij zelf in God geloven. Jezus zat aan tafel met zondaars en tollenaars. Na zijn verrijzenis gaf hij Petrus die hem verloochend had de opdracht om zijn schapen te hoeden. Jezus gaf mensen die grote fouten maakten altijd weer een kans! Mogen ook wij levend uit deze genade andere mensen met liefde, begrip en als het nodig is met vergeving tegemoet gaan.
vader Paul
Preek met Pasen, 21 april 2025
De schrijver Gerard Reve maakte een onderscheid tussen een waarheid en een feit. Een waarheid is iets dat je niet kan bewijzen maar ook niet kan weerleggen. Iemand weet zeker dat ie zielsveel houdt van zijn of haar geliefde, maar bewijzen kan ie het niet. Zo’n diepe liefde gaat het verstand te boven. Maar een feit is iets objectiefs, iets dat bewezen kan worden, of weerlegd als het niet waar is. Bij een waarheid wordt je in het hart geraakt. Waarheid is al wat van waarde is. En alles van waarde is weerloos, heeft een dichter gezegd. Waarheid lijkt kwetsbaar tegen de harde feiten van oorlog en van de dood. Wat we met Pasen vieren is een waarheid: Jezus is uit de dood opgestaan. Niet een feit dat je kan bewijzen. Maar er zijn wel feiten die wijzen naar de waarheid van de Verrijzenis. Ik noem dit zachte feiten, want ze dwingen niemand om te geloven, ze laten je vrij, je moet er voor open staan.
Je zou verwachten dat de leerlingen van Jezus na zijn kruisdood terugkeerden naar hun gewone bestaan. Teleurgesteld en beschaamd omdat ze Hem in de steek hadden gelaten. Toch is iets met hen gebeurd. Het blijken radicaal andere mensen geworden: Moedige getuigen dat er nieuw leven en hoop is voor de door geweld en verwarring geteisterde wereld. Dat de dood het einde niet is. Ze waren nog met een kleine groep mannen en vrouwen. Maar hun boodschap heeft na vele eeuwen de hele wereld bereikt. Dit alles behoort tot de zachte feiten.
Zo’n zacht feit is ook dat de apostel Paulus bijna 2000 jaar geleden iets totaal revolutionairs verkondigde: in Christus is er man noch vrouw, jood noch Griek, vrije mens noch slaaf, Romein noch Barbaar. Deze waarheid botst met het harde feit dat mensen de wereld indelen in wij tegenover zij. Met conflicten en oorlogen als gevolg. Maar het is Gods waarheid dat we kinderen van God mogen zijn, zoals we net in het evangelie ( Johannes 1, 12) hoorden. En zo zijn alle mensen broeders en zusters van elkaar.
Waarheid is ook dat door de vergeving van de Verrezen Christus mensen elkaar kunnen vergeven. Heel diep in het mensenhart is er een gevoeligheid voor deze waarheden. En als de waarheid van Christus doorleefd wordt in ons eigen hart, dan worden we andere mensen. Dan is het meer en meer een kracht die weerstand biedt tegen de oude mens in ons met zijn vijandigheid tegen anderen, met zijn verslavingen en consumentisme. Een tegenwicht tegen het gevaar om weg te zakken in klagen of berusting. Dan vindt je wat echt waarde in zich heeft: het geluk dat je vindt in kleine dingen, in de natuur. Het helpt ons om Gods schepping te beschermen. En te leven in zorgzame verbondenheid met andere mensen en helpen waar je helpen kan. Omdat je bezield bent door die ontzaglijke Geest van Christus die alle leven draagt en die Verrijzenis bewerkt waar je enkel dood zou verwachten. Ik wens u een Zalig Pasen toe!
vader Paul
Preek op de 2e zondag van de Vasten, 16 maart 2025
We horen in het evangelie hoe een verlamde man voor Jezus gebracht wordt. Verlamd zijn betekent dat je helemaal aangewezen bent op anderen om te kunnen leven. Gelukkig heeft deze man goede vrienden, die door het dak open te breken de lamme voor Jezus brengen. Als Europeanen kunnen ook wij ons nu verlamd voelen. Met hun onvoorspelbare en grillige president zijn de VS minder betrouwbaar geworden als bondgenoot. Hier in Europa lijkt vrede niet langer vanzelfsprekend. Niet alleen in de VS maar wereldwijd wordt ook de waarheid geweld aangedaan. Wetenschap over klimaatverandering en over veel andere zaken wordt ontkend of teruggebracht tot maar een mening waarvoor je de schouders kan ophalen. We leven door dit alles in onzekerheid, die verlamt.
In de tijd van Jezus was het niet veel anders. Het joodse volk kreunde onder de last van de Romeinse bezetting. Jezus werd als een redder gezien. Maar Jezus is geen politieke bevrijder. Als hij de lamme man geneest wijst Jezus op zijn geestelijke nood: je zonden zijn je vergeven, zegt Jezus. Het gaat Jezus erom dat mensen zich opnieuw richten op God. En geldt dit ook niet voor ons? Tachtig jaar lang voelden wij ons veilig en bracht de samenwerking met de Verenigde Staten ons grote welvaart. Daar vertrouwden we helemaal op. Moeten wij niet leren om onze veiligheid en geluk aan God toe te vertrouwen?
Op deze tweede zondag van de Vasten herdenkt de Byzantijnse traditie de heilige Gregorius Palamas. Deze leefde in de 14e eeuw en was een geliefde aartsbisschop van Tessaloniki. Gregorius leert hoe wij innig met God verbonden kunnen zijn. De vereniging met God beleven wij allereerst door gebed. In het diepst van je wezen voel je je hierdoor verbonden met God, de bron van ons bestaan.. God geeft ons deel aan zijn goddelijk leven. Hij raakt ons in ons hart als we er ons voor open stellen. Zo kan er een werkelijke eenheid komen tussen mensen en God, maar het is geen goedkope of sentimentele vroomheid. Vaak moet je het uithouden in grote god-verlatenheid. God is ook de God van de waarheid. Geloof betekent ook dat we voor de waarheid moeten strijden tegen de leugen.
In de tijd van Hitler was het Bonhoeffer en in onze tijd Navalny die vanuit hun geloof hun leven hebben gegeven voor de waarheid. Tegelijk moeten wij ons losmaken van wat afleidt van het wezenlijke, en ons beperken in genoegens en consumptie die ons God doen vergeten. En dan zullen we God vinden ook in de kleine, eenvoudige dingen van het leven.
Net als die verlamde man in het evangelie moeten we onze zondigheid erkennen. Terwijl Amerika de hulp voor noodlijdenden in arme landen stopzet, beknibbelt ook ons eigen land aanzienlijk op ontwikkelingshulp. Miljoenen armen sterven door dit alles, een enorme ramp. In reactie hierop zullen wij als christenen in deze vastentijd ons nog meer beperken in consumptie. Met wat wij hiermee besparen steunen we projecten van de Vastenactie, een klein beetje tegenwicht.
Tenslotte: de lamme man wordt door vrienden naar Jezus gedragen. Als gelovigen kunnen wij elkaar helpen om dichter bij God te komen. We geloven niet op ons eentje. We mogen ons aan elkaar optrekken. Samen dragen wij elkaar in ons geloof en blijven we verbonden, met levenden en met doden. Aan het einde van deze viering willen we de dierbare overledenen van onze gemeenschap gedenken. We gedenken ook Bisschop Bär die morgen begraven wordt en die ook als monnik van Chevetogne veel betekend heeft voor de byzantijnse traditie.
vader Paul
Preek op de zondag van de verloren zoon, 16 februari 2025
In het evangelieverhaal dat we net hoorden gaat het over twee zonen. De een, de jongste, trekt de wijde wereld in, de oudste zoon blijft zitten waar hij zit. Ook onder ons zoals we hier bij elkaar zijn zullen trekkers zijn die vaak verhuisd zijn, en echte huismussen. Om dit straks bij de koffie eens met elkaar te delen kan een leuk gesprek opleveren.
In het evangelie loopt het niet goed af met de jongste zoon. Hij raakt verloren en gaat weer op zoek naar het vaderhuis. Maar ook met de oudste zoon die altijd trouw bleef aan zijn woonplek en zijn arbeid gaat het mis. Hij wordt wrokkig en misgunt zijn teruggekeerde broer een feestelijke onthaal.
In de Bijbel zijn Abraham en zijn nageslacht altijd onderweg. Het vinden van een vaste plek, een eigen land blijft voor het joodse volk een lastige zaak. In de christelijke traditie schrijft de regel van Benedictus aan de kloosterlingen voor dat ze een vaste woonplek moeten behouden. Dat heet in het latijn de stabilitas loci. Vrede vinden in de plek waar je woont met de mensen om je heen. Maar tegelijk moet het klooster gastvrij zijn voor mensen die geen dak boven hun hoofd hebben.
In onze moderne wereld heerst het ideaal van een mooi huis, helemaal ingericht naar je eigen smaak, gelegen in een aantrekkelijke buurt, met mooie natuur eromheen. De reclame spoort ons dagelijks aan om spullen te kopen die je een fijn thuisgevoel geven. Met kleding waarmee je gezien wordt in kringen waar je erkend wordt. Maar tegelijk zijn er in ons land steeds meer thuislozen. Mensen die buiten, onder bruggen of in bosjes moeten slapen, en in het beste geval in een daklozenopvang. Ongedocumenteerden, asielzoekers zonder verblijfsvergunning die niet kunnen terugkeren naar hun land, mensen die na een echtscheiding of het verlies van werk hun huur niet meer konden betalen, ontslagen arbeidsmigranten op straat gezet uit een schamel onderkomen. Hun aantal neemt alsmaar toe. Als christenen moeten we ons hun lot aantrekken. We weten dat we hier op aarde nog onderweg zijn. Ons ultieme tehuis is bij God, in het hemels Vaderhuis. Vóór onze geboorte waren we helemaal opgenomen in Gods liefde en na dit leven zullen we daar naar terugkeren. We zijn nog in ballingschap.
Vandaag horen wij in het evangelie hoe Gods vaderhuis ook nu al in dit aardse leven openstaat voor de mens die zich niet thuis voelt in deze wereld. Die al of niet door eigen schuld berooid is geraakt. De verloren zoon wordt met open armen opgevangen als hij thuis komt. Hem wacht zelfs een groot feest.
Maar de oudste zoon doet hier niet aan mee. Er bestaan christenen die denken dat zij door hun deugdzaamheid en hard werken hun welvaart en voorspoed hebben verdiend. Ze danken er God voor, en zijn trots op hun eigen prestaties. Ze kijken neer op mensen die er in hun ogen maar op losleven, die in de armoede blijven omdat ze zich niet genoeg hebben ingespannen om daarvan los te komen. In het welvarend deel van de wereld neemt verwerpelijk religieus nationalisme toe. Met de leus: eigen volk eerst, en het lot van vreemdelingen en armere volkeren laat hen koud. Waar het op aankomt is dat wij als christenen solidair moeten zijn. Dat we hier op aarde zijn om met elkaar te delen. Wat we bezitten is ons te leen gegeven. Laat iets van de ruimhartige liefde van de Hemelse Vader door ons uitstralen naar andere mensen, en vooral naar hen die het meeste tekort komen, zoals een dak boven je hoofd. En laat ons gebed zijn dat juist zij een thuis vinden.
vader Paul
Overweging bij 30e zondag na Pinksteren, 19 jan. 2025
Lezingen: Kolosse 3, 12-16; Lucas 17, 12-19
Medechristenen,
Rond veel wereldsteden vinden we wijken en buurten, waarin we zelf – denk ik – niet wonen en we zouden er ook niet willen wonen. Namen als krottenwijken en achterbuurten zijn geen aanbevelingen op je visitekaartje. Denk maar eens aan wereldsteden als Rio de Janeiro, Parijs, Chicago, Jakarta, Peking, Bombay, Kaapstad en waar nog meer; ook in ons eigen land kennen we dat beeld. TV-beelden en krantenartikelen tonen aan, hoe mensen wegtrekken uit een gebied, waar armoede heerst, waar een gebrek aan woonmogelijkheden is en het wonen in die wijken geen aanbeveling is om aan werk te komen. En men denkt dan dat met het wegtrekken uit die buurten - en ook het platteland doet mee - de welvaart kan opstrijken elders in steden en centra en dat zij hun hoop op werk, leven en enige luxe werkelijkheid kunnen zien worden. Maar de ontgoocheling is groot en de waarheid bikkelhard. En het maakt niet eens uit welke huidskleur je hebt; immers het bloed van ons allemaal is rood , want blauw bloed bestaat niet.
Toen Lucas het verhaal in de eerste eeuw schreef, waren de tijden en de omstandigheden voor de economische achtergestelden niet veel anders. Ze werden ook tóen in de samenleving niet voor vol aangezien; denk aan: armen, weduwen en wezen, zieken en gehandicapten. Voeg daaraan nog toe: de herders en de bedelaars. Helemaal beklagenswaardig was men als je een besmettelijke ziekte had opgelopen. Lepralijders/melaatsen werden letterlijk buiten de samenleven gezet. Zij waren een bedreiging voor de samenleving en werden daarom als de pest gemeden. Merkwaardig in dit evangelie is, dat inwoners van Galilea en Samaria wel met elkaar optrokken – ofschoon zij vijanden waren. Kennelijk konden zij elkaar vinden, omdat zij op dezelfde manier waren aangetast en hetzelfde lot ondergingen.
Het bijzondere dat we horen in het Evangelie is niet op de eerste plaats dat Jezus geneest, maar Hij loopt juist niet met een boog om hen heen. Integendeel, Hij laat zich met hen in, Hij spreekt ermee; dat was eigenlijk ongehoord. En de 10 melaatsen – levenslang veroordeeld tonen zich; en zij gaan inderdaad op weg. Ze blijken gaande weg te genezen. Gaandeweg! Het is vanzelfsprekend dat hun vreugde groot is; hun ziekte gooien ze als een versleten jas van zich af. Tegelijkertijd gooien ze kennelijk ook de herinnering en de dankbaarheid van zich af aan Degene, Die het verlossende woord heeft gesproken: de Heer zelf. Alleen die ene – en dat was een Samaritaan – begreep wat het betekende, dat Jezus dwars door hun leven, dwars door hun achtergrond/achterbuurt gekomen was. (Samaritanen hadden geen tempel, dus ook geen priester om zich daar te tonen). In Jezus wordt nu voor hém het beeld zichtbaar van een God, Die zich het lot aantrekt van de misdeelden en de armen.
Waar Paulus in de eerste lezing aan de gemeente van Kolosse zijn woorden vandaan heeft, weten we niet, maar het is wel een blijde boodschap: “Doet aan tedere ontferming, goedheid, deemoed, zachtheid en geduld”. D.w.z. in gewoon Nederlands: trek je iets aan van die Jezus – niet letterlijk natuurlijk, maar wel zijn mentaliteit en inzet voor anderen.
En nu na 20 eeuwen? Hoe zit dat met mensen, die wij in onze samenleving niet toelaten in ons leven vanwege hun geaardheid, hun afkomst, hun uiterlijk, hun opleiding (of juist niet)? Mensen die wij achterstellen? Steeds als wij lezen en horen over Gods daden, mogen we ons herinneren dat ook ons leven niet alleen bestaat uit dankbaarheid. We kennen ook verbouwereerdheid en soms stoten wij mensen af of er wordt naar hen niet omgekeken en lopen we er met een boog omheen. Van de 10 melaatsen mogen we leren dat zij – door Gods woord ter harte te nemen – gaandeweg beter zijn geworden. Dat kunnen ook wij in ons leven: gaande weg beter/betere mensen worden!
We mogen er twee kanten mee op: de ene kant is dat ook wij gaandeweg in ons leven kunnen/mogen/moeten verbeteren en de andere kant is: dat waar wij moedeloos zijn geworden in het leven, we de hoop/geloof niet opgeven, dat ook anderen in óns leven komen en ons een nieuwe plaats gunnen te midden van anderen. Als het ware maken zij nieuwe mensen van ons zoals ook de Heer deed met de 10 melaatsen. Wat niet beschreven en uitgetekend wordt, is de dankbaarheid van mensen, maar des te beter kan het gedáán worden. Paulus gebruikt in dit deel van zijn brief dit woord driemaal!
We leven in dit onlangs uitgeroepen “Heilig Jaar” als ‘pelgrims van hoop’. Pelgrims zijn wij, want wij zijn onderweg en we ontmoeten de Heer zowel in dit samenzijn van geloven alsook in de samenleving van alle dag. Dat ons geloven hand-in-hand gaat met vertrouwen, dat wil zeggen trouw aan de Heer én aan elkaar. Daarop mogen we hopen van anderen en diezelfde hoop/trouw/geloof mogen we gaandeweg delen. Dat wij ons iets aantrekken van die ontferming, goedheid, deemoed, zachtheid en geduld, die Paulus noemt en waarin de Heer ons is voorgegaan en een voorbeeld is. Dat schept een wereld, waarin iedereen wil wonen. Amen.
vader Wim Tobé
Preek op Kerstmis, 26 december 2024
Iemand vertelde mij dat hij zijn kleinkinderen het liefst een klein cadeautje geeft dat in een doosje met een sleuteltje verborgen is. Daar zijn die kinderen gek op. Kinderen weten nog dat er geheimen zijn die geheim moeten blijven en die je alleen ontdekt als je de sleutel hebt.
Wat is de sleutel voor het feest van Kerstmis? De commercie met z’n reclame wekt de indruk dat het met Kerstmis enkel en alleen gaat om een feestdiner met een prachtig gedekte tafel waar je niet in je gewone kloffie aan kan zitten, maar het waarom van het feest hoor je nauwelijks. Het gaat bij Kerstmis om een stil geheim.
In het Bijbelboek Wijsheid staat: ‘Terwijl een diepe stilte alles omgaf daalde uw goddelijk woord in het midden van de nacht van zijn hemelse troon’. De komst van Christus is de profane geschiedschrijvers grotendeels ontgaan. De oude kerkvaders noemen de geboorte van Christus een stille komst. Dat is de eerste komst van Christus. Zijn tweede komst gebeurt ook in stilte, dat is zijn komst in ons eigen hart. Pas de derde komst van Christus aan het einde der tijden zal openlijk voor ieder onontkoombaar zijn als Hij door zijn oordeel alles aan het licht brengt en recht zet wat krom en scheefgegroeid is.
Maar in het rumoer van deze huidige wereld valt Jezus met waar hij voor staat nauwelijks op. Zoals de profeet Jesaja Hem al voorzag: ‘Hij schreeuwt niet, Hij roept niet, op straat verheft Hij zijn stem niet. Hij zal het geknakte riet niet breken en de kwijnende vlam niet doven’.
Het evangelie prijst zalig de mensen die niet in de volle aandacht staan, mensen in de marge, mensen die geen verweer hebben tegen de hen die de touwtjes in handen hebben, de zachtmoedigen en de vredestichters, de vervolgden, de vreemdelingen voor wie heen plaats is in de herberg. Wie niet in de prijzen valt legt in onze wereld gauw het loodje. Maar Jezus opent onze ogen voor mensen die in zijn voetspoor verder gaan. In de stilte van ons luisterend hart dringt de stem van de onderdrukten door.
Ik las over een Palestijnse arts in Gaza, een moslim. Hij verloor het laatste jaar 55 familieleden. Bij een aanval van tankgranaten op zijn eigen huis stierven zijn twee dochters. Hijzelf overleefde het. Hij zegt met tranen in zijn ogen: het is Gods wil dat ik nog een taak te doen heb. Zijn geloof weerhoudt hem om haat te koesteren. Hij blijft Gods wijsheid en zegeningen zien zelfs in de chaos van de oorlog. Hij weet van geduld. Hierdoor laat hij de kwijnende vlam niet uitdoven, al is het een flakkerende kaars. En zo beweegt hij zich langzaam en vol vertrouwen in de richting van het licht. Het licht waarvan hij weet dat het uiteindelijk zal overwinnen. Ik vind hem een ware volgeling van Jezus, al heeft hij een ander geloof. Laten ook wij het doosje zorgvuldig bewaren waarvan het geloof ons de sleutel geeft en dat het geheim bevat om liefdevol en vertrouwvol te blijven in een wereld die de zachte krachten overschreeuwt.
vader Paul
Preek op de 26e zondag na Pinksteren, 17 november 2024
De man van de parabel van dit evangelie is vol van zijn eigen ik. Er staat zes keer een zin met het woordje ik: ‘wat zal ik doen?’, ‘ik bouw grotere schuren om mijn koren te bergen’, enz. Of er staat: hij overlegde bij zichzelf. Hij denkt alleen aan zijn eigen geluk.
Er zijn twee soorten mensen en daardoor twee soorten ik. Er is het ik zoals van deze rijke man: van mensen die belangrijk willen zijn, die hun bezit alsmaar willen vergroten, die voortduren de aandacht van anderen trekken, het ik ook van hen die over anderen wil heersen en macht uitoefenen.
Daarnaast is er ook het kleine ik. Van de mens die met verwondering in de wereld rondkijkt en beseft: ‘het is een wonder dat ik besta. En om mij heen zijn andere mensen, en niet één mens precies hetzelfde als ik. Ik mag zijn wie ik ben, met alles wat eigen aan mij is, zoals ook een ander mag zijn wie zij of hij is. En er zijn dieren, bomen, planten en bloemen’. Vol verwondering beseft de mens van dit kleine ik, dat je aan jezelf geschonken bent. Je treft jezelf aan in deze wereld en er is iets of iemand die gewild heeft dat jij er mag zijn. Je ouders, maar ook iemand groter dan ons mensen allemaal samen. Iemand met een hoofdletter die zegt: jij mag er zijn! Mensen met een klein ik zijn bescheiden: ze weten dat ze ook kwetsbaar zijn, en dat ze ook fouten kunnen maken. Ze hebben niet veel pretenties.
Vaak herinneren we ons dat we als kind heel gelukkig, speels en onbevangen waren, al waren er ook momenten dat anderen niet altijd even aardig tegen ons waren. Maar toen we na de basisschool op het vervolgonderwijs kwamen merkten we: ik moet mee doen met anderen anders hoor ik er niet bij. We verloren onze onbevangenheid. We moesten ons aanpassen. En dat kon soms ten koste gaan van onze eigenheid. Je kon gaan twijfelen aan jezelf. Daarom heeft Jezus gezegd: heb je naasten lief zoals je jezelf. Je kunt pas echt iets betekenen voor andere mensen als je ook van jezelf kunt houden. De rijke man in het evangelie houdt niet van zichzelf. Hij is ontevreden. Daarom breidt hij zijn bezit uit en bouwt steeds grotere schuren. Hij is op de vlucht voor zijn eigen leegte. Met al dat bezit wil hij indruk maken op anderen. En zo kennen we allemaal wel de verleiding om door iets kostbaars wat je bezit te pronken bij andere mensen: een mooie auto, een mooi huis. En als het gaat om relaties met andere mensen, kun je om liefde bédelen. Voortdurend de aandacht van die ander opeisen. Zodat je met die liefde en aandacht je eigen eenzaamheid niet meer voelt.
Jezus heeft ook gezegd: als je niet wordt als een kind kun je het koninkrijk van God niet binnengaan. Met de onbevangenheid van het kind, de verwondering om zich zelf en om anderen, de verwondering voor de schoonheid van de natuur. Maar ook het kwetsbaar kunnen en durven zijn. Dan hoef je geen schatten te vergaren voor jezelf, maar ben je rijk voor God. En dan kun je van hieruit werkelijk iets voor andere mensen betekenen. Niet omdat je afhankelijk bent van hun aandacht en goedkeuring, maar omdat je iets van jezelf kunt geven dat hun goed doet, met je talenten die anderen kunt helpen, soms alleen maar door echt te luisteren. En als het moet ook je stem te verheffen tegen onrecht. Maar dan wel, zoals een joodse vrouw het noemt: met een hart dat zacht blijft.
vader Paul